Του Bryan Άμπελ, Six Maritime*
Η πειρατεία στα Στενά της Μαλάκα είναι τόσο παλιά όσο και οι εμπορικές διαδρομές που απλώνονται μεταξύ της Ινδονησίας, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης. Ναυτικοί έχουν διασχίσει την “φάκα” της Μαλάκα για αιώνες, υπομένοντας τους κινδύνους της πλοήγησης και τους θαλάσσιους κακοποιούς που κατοικούν στη συντομότερη διαδρομή μεταξύ της Ινδίας και της Κίνας. Μετά από μια σύντομη παύση στις μικροκλοπές και τις λεηλασίες στο τέλος της τελευταίας δεκαετίας, η πρόσφατη αναζωπύρωση του ναυτικού εγκλήματος έχει στρέψει το βλέμμα της στο παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου.
Με δεκάδες χιλιάδες πλοίων και σχεδόν το ένα τέταρτο των θαλάσσιων μεταφορών πετρελαίου παγκοσμίως να διέρχεται από τα στενά κάθε χρόνο, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι η πειρατεία συνεχίζει να αναπτύσσεται στη Μαλάκα. Εκατόν είκοσι οκτώ περιστατικά πειρατείας αναφέρθηκαν στο IMB το 2013, και ο ρυθμός των επιθέσεων το 2014 αναμένεται να ξεπεράσει τον αριθμό αυτό. Αν και η ληστεία εξακολουθεί να είναι η κυρίαρχη επιλογή, ο όγκος των επιθέσεων και η αύξηση της κλοπής πετρελαίου υποδηλώνουν ότι οι πειρατές στη Νοτιοανατολική Ασία βρίσκονται σε κατάσταση προσαρμογής και οργανώνονται. Οι ακόλουθες πέντε μεταβλητές απεικονίζουν την απειλητική εξέλιξη και δείχνουν ότι οι θαλάσσιοι κίνδυνοι είναι παρόντες για τους φορείς και τα πληρώματα που συχνάζουν στην πιο πολυσύχναστη ναυτιλιακή λωρίδα της Ασίας.
1. Ευπάθεια
Η δυνατότητα επίθεσης στα Στενά της Μαλάκα δεν είναι διαφορετική από ό,τι οπουδήποτε αλλού στον κόσμο: το μέγεθος του πλοίου, η ταχύτητα, το ύψος εξάλων και η ετοιμότητα του πληρώματος καθορίζουν την ευπάθεια ενός πλοίου. Στην Μαλάκα, η πρόσφατη εισροή μικρών, αφύλακτων και αργών στην κίνηση δεξαμενόπλοιων μεταφοράς προϊόντων παρέχει ιδανικές συνθήκες κυνηγιού για τους μικροκακοποιούς και το οργανωμένο έγκλημα. Ενώ τα δεξαμενόπλοια αγκομαχούν κάτω από το βάρος των εκατοντάδων τόνων πετρελαίου εσωτερικής καύσης πλοίων, η μειωμένη ταχύτητα και το χαμηλό ύψος εξάλων αφήσει την πόρτα ανοιχτή για όσους επιθυμούν να επιβιβαστούν.
Ευτυχώς για πλοία που κινούνται με ταχύτητα μεγαλύτερη των 18 κόμβων, οι πειρατές Malacca δεν έχουν ακόμη αποδείξει ανάλογη ικανότητά επιβίβασης. Ο κίνδυνος της σύγκρουσης στο κατάμεστο στενό, ωστόσο, συνήθως περιορίζει τα μεγαλύτερα πλοία να βάζουν ταχύτητες άνω των 18 κόμβων. Όσο για τα ρυμουλκά και τις μαούνες, οι αργές ταχύτητες και η προσβασιμότητά τους τα κάνει ιδανικούς στόχους για μικροκλοπές και πειρατικές επιδρομές. Τα ελλιμενιζόμενα και αγκυροβολημένα πλοία βρίσκονται ομοίως σε κίνδυνο˙ η χαλαρή ασφάλεια των λιμανιών και ο εμφανώς ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των διάφορων φορέων της περιοχής ρίχνουν το βάρος της ασφάλειας ελλιμενισμού και αγκυροβόλησης στους φορείς εκμετάλλευσης των πλοίων και στα πληρώματα.
2. Οι περικοπές κόστους και ασφάλειας
Η καθοδική σπείρα της αποστροφής προς τον κίνδυνο, της μείωσης του κόστους και της υποβάθμισης της ασφάλειας επιφέρει κάτι που πάει ως εξής: η πειρατεία σημαίνει υψηλότερο κόστος. Υψηλότερο κόστος σημαίνει περικοπές στην ασφάλεια. Περικοπές στην ασφάλεια σημαίνουν πιο επιτυχημένες επιθέσεις. Πιο επιτυχημένες επιθέσεις σημαίνουν περισσότερη πειρατεία.
Η Ινδονησία, η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη απαγορεύουν την παρουσία ένοπλων παρόχων ιδιωτικής ασφάλειας στα χωρικά τους ύδατα. Επιπλέον, πολλοί καπετάνιοι ψάχνοντας να αποφύγουν μια ανταλλαγή πυρών (και τις πιθανές νομικές συνέπειες της) απαγορεύουν στα πληρώματά τους να φέρουν όπλα κατά τη διάρκεια της πορείας. Αλλά όταν η πειρατεία κινείται ανεξέλεγκτα, η απειλή διαδίδεται. Η αυξανόμενη απειλή σημαίνει επιπλέον κόστος για τους πλοιοκτήτες και τους ναυλωτές, συνήθως μέσω υψηλότερων ασφάλιστρων ή επιπρόσθετο κόστος καυσίμων για να διατηρηθούν υψηλότερες ταχύτητες διέλευσης. Για να πληρώσουν για υψηλότερα ασφάλιστρα και επιπλέον καύσιμα, οι πλοιοκτήτες αναγκάζονται να μειώσουν το μέγεθος του πληρώματος, να περικόψουν μισθούς, ή τα μέτρα ασφάλειας και προστασίας. Τα μικρότερα πληρώματα οδηγούν σε εργασιακή υπερφόρτωση και ελλιπή επαγρύπνηση. Η περιορισμένη ασφάλειας συνεπάγεται ένα βήμα πίσω για τα υποχρεωτικά μέτρα ασφάλειας, και την δυνατότητα εκμετάλλευσης των προσόντων του πληρώματος.
Το κλιμακούμενο αυτό «χάλι» καταρρέει τελικά όταν τα ανύπαρκτα μέτρα ασφαλείας επιφέρουν επιτυχείς επιβιβάσεις και οι επιτυχημένες επιθέσεις οδηγήσουν σε αύξηση της πειρατείας. Μέχρι η επαρκής ασφάλεια να αποτελέσει προτεραιότητα, αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση θα επιταχύνει τη συχνότητα των επιθέσεων στη Νοτιοανατολική Ασία.
3. Η υιοθέτηση του Νιγηριανού επιχειρηματικού μοντέλου
Για τα παράκτια κράτη της Δυτικής Αφρικής, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου και η έλλειψη της ικανότητας διύλισης έφερε τα διυλισμένα προϊόντα πετρελαίου στην κορυφή της ζήτησης. Ανταποκρινόμενοι σε αυτήν την αύξηση, οι εγκληματικές συμμορίες της Νιγηρίας έχουν αναπτύξει τόσο την υλικοτεχνική ικανότητα να κλέψουν χιλιάδες τόνους πετρελαίου στη θάλασσα όσο και τα μέσα για να το παραδώσουν σε αγοραστές στην μαύρη αγορά. Από την Ακτή Ελεφαντοστού ως την Αγκόλα, τάνκερ πέφτουν θύματα πειρατικών επιθέσεων και οδηγούνται σε απόμερα μέρη, όπου το φορτίο μπορεί να μεταγγιστεί σε διαθέσιμα κοντέινερ. Μόλις βρεθεί ο αγοραστής, οι πειρατές ανταμείβονται με ένα σεβαστό ποσό. Μετά την πρώτη επιτυχημένη ληστεία θαλάσσιου προϊόντος το Δεκέμβριο του 2010, το χαμηλού κινδύνου και υψηλής απόδοσης επιχειρηματικό μοντέλο έδωσε το έναυσμα για μια παραδειγματική στροφή στο ναυτικό έγκλημα της Δυτικής Αφρικής.
Όπως και στον Κόλπο της Γουινέας, το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης πλοίων στη Νοτιοανατολική Ασία είναι ταυτόχρονα ακριβό και σε υψηλή ζήτηση. Η εξάρτηση της Ινδονησίας από τις εισαγωγές διυλισμένου πετρελαίου και οι πρόθυμοι αγοραστές στη μαύρη αγορά κάνουν το κλεμμένο εμπόρευμα ένα ελκυστικό προϊόν για μεταπώληση. Όπως αποδεικνύεται από πολλές αδέξιες προσπάθειες να κλαπούν προϊόντα διύλισης, οι αρχάριοι κουρσάροι της περιοχής εξακολουθούν να στερούνται της υλικοτεχνικής ικανότητα και της τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης που απαιτείται για να κλέψουν χιλιάδες μετρικούς τόνους πετρελαίου εν πλω. Υπάρχουν ενδείξεις, ωστόσο, ότι η συλλογική γνώση των πειρατών βελτιώνεται: ένας αριθμός πρόσφατων επιθέσεων καταδεικνύει γνώσεις των κινήσεων των τάνκερ, αναγνώριση των κενών ασφαλείας και εκμετάλλευση των κρατικών οριοθετήσεων.
Επιπλέον, το θαλάσσιο περιβάλλον προσφέρει άπλετο χώρο για δοκιμές και λάθη. Με το ένα τρίτο του πετρελαίου και των δεξαμενόπλοιων μεταφοράς προϊόντων πετρελαίου του κόσμου να περνάνε μέσα από τη Νοτιοανατολική Ασία κάθε χρόνο, δε θα υπάρξει έλλειψη ευκαιριών για τους εγκληματίες να αναπτύξουν και να τελειοποιήσουν τις επιχειρησιακές τους ικανότητες. Επιπλέον, η εισροή δεξαμενόπλοιων μεταφοράς προϊόντων στις θαλάσσιες γραμμές και η δυνατότητα κέρδους θα προσελκύσει σχεδόν βέβαια το οργανωμένο έγκλήμα, με την προοπτική της αναβάθμισης στα νιγηριανά πρότυπα.
4. Κέρδη
Οι πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές δυσλειτουργίες παρέχουν τον απαραίτητο χώρο για ικανοποίηση των παρανόμων επιδιώξεων του οργανωμένου εγκλήματος και της πειρατείας. Στη Μαλάκα ειδικότερα, η τοπική οικονομία της πετρο-πειρατείας αποτελεί μια ανορθόδοξη επίδειξη επιχειρηματικού πνεύματος: Σπείρες ποινικών κοιτούν να επωφεληθούν από τη ζήτηση της περιοχής για φθηνά καύσιμα αξιοποιώντας το πλεόνασμα εμπορεύματος που διέρχεται από κοντινές θαλάσσιες διαδρομές. Εφ ‘όσον δίνεται μια ευκαιρία εξασφάλισης ενός ικανοποιητικού μεροκάματου, το ναυτικό έγκλημα στη Νοτιοανατολική Ασία θα συνεχιστεί.
Τα καύσιμα αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες δαπάνες του κλάδου της ναυτιλίας. Το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης πλοίων που υφαρπάζεται συνήθως πωλείται σε εμπόρους σε τιμές κάτω του κόστους σε σχέση με το πλήθος των λιμένων και ναυπηγείων στην Ινδονησία και τη Σιγκαπούρη. Για σπείρες με τη στοιχειώδη ικανότητα να κλέψουν και να μεταπωλήσουν τα καύσιμα στη θάλασσα, η μεταφορά του αφορολόγητου πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο αποτελεί μια επικερδής πρακτική. Αυτά τα πλωτά πρατήρια είναι δύσκολο να εντοπιστούν, και, πέρα από την τιμή ευκαιρίας, το κλεμμένο προϊόν είναι ουσιαστικά αδύνατο να ξεχωρίσει.
Το ξάφρισμα ενός μόνο μικρού δεξαμενόπλοιου μπορεί να αποφέρει κέρδη άνω των 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Μέχρι τα μέτρα ασφαλείας να καταφέρουν να καταπολεμήσουν τη ζήτηση για καύσιμα στη μαύρη αγορά ή να εμποδίσει την πρόσβαση σε προμήθειες βασικών προϊόντων, η δυνατότητα για μεγάλες “αρπαχτές” θα διατηρήσει το ενδιαφέρον των εμπλεκόμενων παράνομων φορέων της Νοτιοανατολικής Ασίας για τον τομέα αυτό.
5. Η πειρατεία και η πολιτική
Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Ινδονησίας έχει γίνει μη βιώσιμο. Μετά από χρόνια πολιτικής πίεσης για να διατηρηθούν οι ακριβές επιχορηγήσεις και να κρατηθούν χαμηλά οι τιμές των καυσίμων, η επιβραδυνόμενη οικονομική ανάπτυξη και η δημοσιονομική αιμορραγία ανάγκασαν στη χάραξη πολιτικών για τη συγκράτηση των πιστώσεων πετρελαίου. Με τη κατανομή των επιδοτούμενων προμηθειών καυσίμων να αναμένεται να εξαντληθεί το Δεκέμβριο, η εκτίναξη των τιμών είναι αναπόφευκτη.
Τα καλά νέα είναι ότι η μείωση των επιδοτήσεων είναι πιθανόν να περιορίσει τη διαφθορά που συνδέεται με την παράνομη εξαγωγή των επιδοτούμενων καυσίμων. Τα κακά νέα είναι ότι, χάρη στις υπέρογκες επιδοτήσεις που έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι καταναλωτές έχουν συνηθίσει σε φθηνό πετρέλαιο. Χωρίς επιδοτήσεις, η ανελαστική ζήτηση για καύσιμα χαμηλού κόστους θα έχει ως συνέπεια περισσότεροι καταναλωτές να στραφούν σε προϊόντα της μαύρης αγοράς.
Η άνοδος των τιμών των καυσίμων θα βοηθήσει την αναπτυσσόμενη βιομηχανία πετρο-πειρατείας και θα προκαλέσει μια αύξηση στη συχνότητα των πειρατικών επιθέσεων σε δεξαμενόπλοια. Επιπλέον, εάν οι ταραχές του 2013 μετά την πρώτη προτεινόμενη περικοπή στις επιδοτήσεις καυσίμων αποτελούν ένδειξη μιας επερχόμενης πολιτικής αντίδρασης, ο ναυτιλιακός κλάδος θα πρέπει να παραμείνει επιφυλακτικός. Αν και η απαγωγή παραμένει ένα δευτερεύον και μη συχνά εμφανιζόμενο φαινόμενο στα ύδατα της Ινδονησίας, το κλίμα πολιτικού τρόμου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αντίδραση παρόμοια με τα φαινόμενα απαγωγής-για-λύτρα στη Δυτική Αφρική.
Τα εγκλήματα με πολιτικά κίνητρα δεν μπορούν επίσης να αποκλειστούν στη Νοτιοανατολική Ασία. Το πρώτο περιστατικό απαγωγής που αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη περιοχή συνέβη τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους. Στη βιομηχανία της πειρατείας, η απαγωγή αποτελεί συνήθως ταιριάζει περισσότερο σε εγκληματίες οι οποίοι δεν διαθέτουν τα χρήματα, τον εξοπλισμό και τις συνδέσεις που απαιτούνται για να μεταβιβάσουν πετρελαίου από ένα δεξαμενόπλοιο που βρίσκεται σε πορεία. Παρά τα πρόσφατα κρούσματα, οι απαγωγές για κέρδος ή για εκπλήρωση κινήτρων στην Ινδονησία. είναι απίθανο να βρουν υποστήριξη στην κλίμακα και τη σοβαρότητα που συναντάμε στον Κόλπο του Άντεν ή στον Κόλπο της Γουινέας Ωστόσο, η απαγωγή-για-λύτρα ενδέχεται να διαδοθεί ως εγκληματική ευκαιρία για τους πολιτικά διωκόμενους, και χαμηλών τεχνολογικών προσόντων κακοποιούς της Ινδονησίας.
*Ο Bryan Άμπελ υπηρέτησε 11 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες στο Σώμα των Πεζοναυτών ως Reconnaissance Marine and Intelligence Officer. Είναι απόφοιτος της Ναυτικής Ακαδημίας των ΗΠΑ και του Πανεπιστημίου του Stanford και σήμερα υπηρετεί ως διευθυντής της εταιρίας Six Maritime της Δυτικής Αφρικής.
