Ο πλοίαρχος του χθες και του σήμερα δεν είναι το ίδιο πρόσωπο. Η ναυτιλία έχει αλλάξει ριζικά: από την αστροναυτιλία και την εμπειρική ηγεσία, περάσαμε στη ψηφιακή εποχή, στα manual, στους κανόνες και στη γραφειοκρατία — αλλά η ευθύνη του καπετάνιου παραμένει ακέραιη.
Η ναυτιλία τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό. Από την εξέλιξη της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης μέχρι και την -Σχεδόν- εξαφάνιση της παραδοσιακής ναυτιλίας και της ναυτοσύνης, κανείς δεν μπορεί να αμφισβήτηση την τεράστια αλλαγή την οποία έχει συμβεί.
Το πόσο θετικό είναι όλο αυτό είναι ακόμη υπό συζήτηση. Σίγουρα υπάρχουν και θετικά και αρνητικά.
Ο πλοίαρχος του χθες και του σήμερα στη σύγχρονη ναυτιλία έχει πολλές διαφορές. Κάποτε ο πλοίαρχος ήταν μια φιγούρα σχεδόν μυθική. Αρχηγός, πατέρας, γιατρός, δικαστής, και άλλα πολλά – όλα σε ένα.
Δεν υπήρχε ίντερνετ, δεν υπήρχαν mails, δεν υπήρχαν όλοι αυτοί οι κανονισμοί, ούτε η χαρτούρα αλλά ούτε το GPS. Οι καπεταναίοι διάβαζαν τα άστρα και ναυσιπλοούσαν με την βοήθεια της αστροναυτιλίας και των σημαδιών από την ξηρά και την θάλασσα.
Όλοι τους κοιτούσαν στα μάτια αφού δεν είχαν την γνώση να γνωρίζουν καν πού είναι. Έφτιαχνε πληρώματα και ήταν πραγματικά ο αντιπρόσωπος του πλοιοκτήτη. Τις μέρες που διανύουμε, νομικά συνεχίζει να είναι, αλλά όλοι ποια δε μπορούν να το δεχτούν αυτό και το λένε πλήρωμα. Επαναλαμβάνω, νομικά συνεχίζει να είναι.
Ο καπετάνιος κρατούσε σημειώσεις με το χέρι, και κάθε απόφαση, σωστή ή λάθος, βάραινε μόνο αυτόν. Δεν περίμενε οδηγίες από γραφεία. Ήταν η φωνή της λογικής (ή και όχι…) και της ευθύνης επάνω σε ένα σιδερένιο κήτος που ταξίδευε μόνο με την πίστη του και την εμπειρία του.
Φυσικά σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ο πλοίαρχος δεν έχει πια το μονοπώλιο της εξουσίας ούτε της γνώσης.
Οι αποφάσεις περνάνε από φίλτρα, από γραφεία, από εγχειρίδια, και από διάφορα προγράμματα σε υπολογιστές. Τα πάντα καταγράφονται, όλα πρέπει να είναι τεκμηριωμένα. Στο πλοίο πλέον όλοι «ξέρουν» και έχουν λόγο. Σεβασμός μηδέν.
Κάποια πράγματα βέβαια δεν είναι απαραίτητα για κακό αφού η ασφάλεια σίγουρα είναι μεγαλύτερη, τα μέσα πιο εξελιγμένα, η επικοινωνία με την ξηρά άμεση. Όμως, έχει χαθεί κάτι από το «βάρος» του αξιώματος.
Ο σημερινός πλοίαρχος πρέπει να είναι διαχειριστής κρίσεων, διαπραγματευτής με πράκτορες και λιμεναρχείο, ψυχολόγος για το πλήρωμα, και πολλές φορές ακόμη και συντονιστής σε τεχνικά θέματα. Τα περισσότερα γραφεία τον έχουν γραμμένο, αφού σε πολλές περιπτώσεις για να διώξει ένα τζοβενο θα πρέπει να «πέσουν κορμιά».
Το πλήρωμα- μην γνωρίζοντας- φυσικά νομίζει ότι είναι ένας ο οποίος κάθεται όλη μέρα σε μια καρέκλα και στέλνει mail. Προφανώς και στέλνει mail αφού χωρίς αυτά ούτε να φορτώσει γίνεται το βαπόρι, ούτε να ξεφορτώσει αλλά ούτε καν να προσεγγίσει σε κάποιο λιμάνι. Και αν δεν τα κάνει αυτά τότε λεφτά δεν υπάρχουν για κανέναν.
Είναι όμως πολλά περισσότερα αυτά που κάνει…
Ο πλοίαρχος του χθες έψαχνε τον Βορρά στον ουρανό. Ο πλοίαρχος του σήμερα ψάχνει την ισορροπία σε έναν ωκεανό απαιτήσεων, συστημάτων και κανονισμών.
Ο πλοίαρχος του χθες σίγουρα ήταν πιο σκληρός, όπως άλλωστε ήταν όλοι οι ναυτικοί. Όφειλε όμως να επιβληθεί σε ένα σύνολο ανθρώπων οι οποίοι όπως προείπα ήταν και αυτοί σκληροί.
Υπήρξαν πολλοί πλοίαρχοι που το παράκαναν με την εξουσία και κυρίως όσο έχει να κάνει με την «οικονομία» και τα φαγητά. Υπήρξαν όμως και πλοίαρχοι, οι οποίοι ναι μεν ήταν σκληροί αλλά ήταν ταυτόχρονα και δίκαιοι, άριστοι ναυτικοί, ηγέτες. Τώρα δεν υπάρχουν γιατί δεν τους αφήνουν να υπάρξουν. Γιατί κάποιοι άλλοι θέλουν την δόξα.
Ο Πλοίαρχος από ανέκαθεν ήταν μόνος, αλλά σήμερα μοιάζει ακόμη περισσότερο απομονωμένος. Όχι επειδή δεν έχει ανθρώπους γύρω του. Έχει και μάλιστα πολλούς, που ο κάθε ένας έχει και συγκεκριμένα καθήκοντα και πολλές φορές είναι και άριστοι επαγγελματίες.
Είναι μόνος επειδή η ευθύνη παραμένει σχεδόν ολοκληρωτικά δική του, ακόμα κι αν οι άλλοι νομίζουν ότι μοιράζεται. Με ένα απλό ψάξιμο των κανονισμών και των ατυχημάτων που έχουν γίνει θα διαπιστώσετε ότι στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ο πλοίαρχος θα διωχθεί ποινικά.
Άλλωστε ο Πλοίαρχος είναι υπεύθυνος για την ασφαλή πλοήγηση και την συνολική λειτουργία του πλοίου. Ακόμη και όταν το σφάλμα προέρχεται από άλλο μέλος του πληρώματος, ο πλοίαρχος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος εάν δεν επέβλεψε ή δεν διόρθωσε την κατάσταση. Ακόμη και στο μηχανοστάσιο να γίνει κάποιο ατύχημα, σίγουρα θα διωχθεί και ο πλοίαρχος.
Το κακό είναι ότι ο χθεσινός πλοίαρχος διωκόταν και αυτός για όλα αλλά τουλάχιστον είχε τις εξουσίες που απαιτούνταν. Ο σημερινός πλοίαρχος δεν έχει ούτε τις μισές εξουσίες αλλά συνεχίζει να διώκεται για όλα.
Άλλα μέλη του πληρώματος, όπως ο υποπλοίαρχος ή ο Α’ μηχανικός, μπορούν επίσης να θεωρηθούν υπεύθυνα σε περιπτώσεις αμέλειας ή παραβίασης καθηκόντων. Ωστόσο, η τελική ευθύνη συχνά επιστρέφει στον πλοίαρχο, καθώς είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη και το σύνολο του πληρώματος.
Αυτό οφείλεται στον ρόλο του ως επικεφαλής και υπεύθυνου για την ασφάλεια και τη λειτουργία του πλοίου.
Μην τα μπερδεύετε. Για ευθύνες μιλάμε και όχι για one man show. One man show δεν υπάρχει σε κανένα καράβι σήμερα και δεν πρέπει να υπάρχει. Χωρίς την ομάδα του, το πλήρωμα του, κανείς πλοίαρχος δεν μπορεί να να είναι πλοίαρχος. Το πλήρωμα πάνω από όλα.
Και ο πλοίαρχος του χθες και του σήμερα στη σύγχρονη ναυτιλία όμως έχουν κάτι κοινό: Κάθε φορά που το πλοίο λύνει από τον ντόκο και πλέει στ’ ανοιχτά, σηκώνει το κεφάλι ψηλά και νιώθει το ίδιο ρίγος….
Γιατί όσο κι αν αλλάξει ο κόσμος, η θάλασσα δεν αλλάζει. Και αυτή είναι τελικά η πιο βαθιά σχέση που έχει ένας Πλοίαρχος με αυτήν…
Πηγή φωτογραφίας: Σύλλογος Ναυτικών Και Λοιπών Κακοποιών Στοιχείων
