Γράφει ο Ηρακλής Καλογεράκης, Αντιναύαρχος ΠΝ (εα)
Η περίπτωση «ανθρώπου στη θάλασσα (man overboard/MOB) αποτελεί μια έκτακτη κατάσταση που απαιτεί μια σειρά άμεσων ενεργειών, οι οποίες περιγράφονται σε κάθε βιβλίο Ναυτικής Τέχνης και σε κάθε εγχειρίδιο οδηγιών/ενεργειών πλοίου, για την οποία δίδονται επιπλέον σαφείς και συγκεκριμένες οδηγίες από κάθε ναυτικό ή ναυτιλιακή εταιρεία.
Σε μια τέτοια περίπτωση, το προσωπικό του πλοίου τίθεται σε συναγερμό και προσπαθεί να σώσει τον άνθρωπο.
Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι ανεκτίμητης αξίας και ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοίας (ΙΜΟ) όχι μόνο το αναγνωρίζει, αλλά έχει επιβάλει σε όλα τα πλωτά μέσα συγκεκριμένα μέτρα, ενέργειες και μαθήματα. Επίσης, από την1η Ιανουαρίου 2016, ο ΙΜΟ έχει καταστήσει υποχρεωτικό ένα σύστημα ελέγχου συμμόρφωσης από τα κράτη για τα πλοία τους.
Η Σύμβαση Ασφάλειας Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS Convention) περιέχει ειδικές οδηγίες και συγκεκριμένες απαιτήσεις που ισχύουν ακόμη και για τις βάρκες. Επίσης συνιστά την εκτέλεση εκπαίδευση με γυμνάσια «ανθρώπου στη θάλασσα» με το πλοίο και εν πλώ και εν όρμω, επί μηνιαίας βάσης (Such training should be carried out in drills, held in port or at sea, at intervals of not more than one month).
Για να σωθεί μια ανθρώπινη ζωή, στη γέφυρα κάθε πλοίου αλλά και σε όλα τα εξωτερικά καταστρώματα όλων των πλοίων πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχουν κυκλικά σωσίβια δεμένα με σχοινί που να επιπλέει και με σημαντήρα επισήμανσης, που έχει και φως, ώστε όποιος από το πλοίο εντοπίσει τον άνθρωπο που έπεσε στη θάλασσα, να του το πετάξει. Ταυτόχρονα προβλέπεται να γίνονται συγκεκριμένες ενέργειες από το προσωπικό της γέφυρας, που εκτός του χειρισμού του πλοίου πρέπει να εκπέμψει ένα κατεπείγον σήμα «May Day» και να σημάνει τη θέση του ανθρώπου.
Όλες οι σύγχρονες συσκευές GPS και το ECDIS, έχουν ένα ειδικό κομβίο MOB (Man Overboard) που 
πιέζοντας το, γίνονται αυτόματα διάφορες λειτουργίες ώστε να ξεκινήσουν οι προσπάθειες εντοπισμού και περισυλλογής του ανθρώπου. Ο Αξιωματικό Φυλακής του πλοίου επιπλέον πρέπει να σημάνει το γεγονός στα γειτονικά πλοία με ύψωση του σημείου «O» (ΟSCAR) την ημέρα ή αφή των ειδικών φώτων τη νύχτα και να εκτελέσει ειδικούς χειρισμούς του πλοίου για την περισυλλογή του ανθρώπου καθώς και να καθαιρέσει τη λέμβο διάσωσης.
Το βράδυ της 5 Σεπτεμβρίου, στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, ένας άνθρωπος έπεσε στη θάλασσα. Ένας άνθρωπος, που όπως αποδεικνύεται σε βίντεο που κυκλοφόρησαν, σπρώχτηκε βίαια από τον Ύπαρχο του πλοίου «Blue Horizon» το οποίο θα απέπλεε για το Ηράκλειο με 550 επιβάτες και έπεσε στη θάλασσα. Η πτώση όμως αυτή του ανθρώπου στη θάλασσα αγνοήθηκε και το πλοίο συνέχισε το ταξίδι του για την Κρήτη, σαν να μην συμβαίνει τίποτε.
Αν δεν ήταν τα βίντεο, οι φωτογραφίες και τα τηλεφωνήματα στο λιμεναρχείο και εισαγγελία, το συμβάν θα ήταν ένα απλό «ατύχημα» στο οποίο ο άτυχος άνδρας, στη προσπάθεια του να επιβιβαστεί καθυστερημένα στο πλοίο τη στιγμή που αναχωρούσε, γλίστρησε χωρίς να γίνει αντιληπτός και βρέθηκε στη θάλασσα. Έτσι ανέφεραν αρχικά το συμβάν διάφορα ΜΜΕ.
Όμως δεν ήταν έτσι. Ήταν μια εγκληματική ενέργεια που συντελέστηκε από πολλούς. Ο άτυχος άνθρωπος είχε εισιτήριο, είχε επιβιβαστεί νωρίτερα στο πλοίο αλλά για κάποιο λόγο εξήλθε και όταν επέστρεψε, είχαν λύσει οι κάβοι με το πλοίο να είναι σε φάση απόπλου με τον καταπέλτη ανοικτό, πράγμα που ρητά απαγορεύεται. Πρώτα σηκώνεται ο καταπέλτης και ασφαλίζεται, μετά λύνουν οι κάβοι και μετά το πλοίο αναχωρεί. Έτσι προβλέπεται να γίνεται και έτσι πρέπει να γίνεται.
Είναι αποδεδειγμένο, πως μια καταστροφή επέρχεται όταν υπάρχει σωρεία λαθών. Ένα μόνο λάθος, σπάνια φέρνει την καταστροφή. Δυστυχώς το βράδυ εκείνο στο λιμάνι του Πειραιά, έγινε μια εγκληματική ενέργεια, μια εν ψυχρώ δολοφονία», μια αποτρόπαια πράξη από επαγγελματίες μόνο κατ όνομα «ναυτικούς» και σωρεία λαθών και παραλείψεων.
Λυπάμαι που γρήγορα κατέληξα στο συμπέρασμα αυτό, αλλά τα βίντεο που όλοι είδαμε επιβεβαιώνουν την πράξη. Ο άτυχος επιβάτης αντί να βοηθηθεί από τα δύο μέλη του πληρώματος, τον ύπαρχο και τον λοστρόμο, απωθήθηκε πέντε φορές. Ο χειριστής του καταπέλτη που παρακολουθούσε από πιο πίσω ατάραχος, σήκωσε τον καταπέλτη. Μόλις όμως αυτός σηκώθηκε, με 3 άτομα πάνω σε αυτόν, η άκρη του, το αρθρωτό του μέρος, το πέδιλο όπως το λένε, δίπλωσε και αυτός που ήταν πάνω του, σπρωγμένος από αυτούς που ήταν στο σταθερό μέρος, έπεσε στην θάλασσα. Ο ύπαρχος του πλοίου με δυσκολία κρατήθηκε και δεν έπεσε και αυτός. Εύλογα λοιπόν γεννώνται στον καθένα, τα ακόλουθα ερωτήματα:
Που ήταν ο έλεγχος του υπεύθυνου που ενώ είχαν λύσει οι κάβοι, ο καταπέλτης ήταν κάτω; Ειδικά για το θέμα αυτό το άρθρο 11 του ΠΔ 177/2000, ρητά αναφέρει πως η ασφάλιση του καταπέλτη πρέπει να γίνεται με ευθύνη του Πλοιάρχου.
Που ήταν ο έλεγχος και η αντίδραση του χειριστού και του επόπτη στην πρύμη, που ενώ υπήρχαν πάνω του άτομα, ο καταπέλτης ανυψωνόταν με το πλοίο να είναι εν κινήσει;
Που είναι η «ανθρωπιά» του πληρώματος που φυσιολογικά όταν βλέπει κάποιον που προσπαθεί να επιβιβαστεί και που ίσως να κινδυνέψει με την ενέργεια του αυτή, να μην του δίνει χέρι βοηθείας;
Που ήταν ο έλεγχος από τον λιμενικό που δεν είναι μόνο για τήρηση μέτρων τάξης στο λιμάνι αλλά και της ασφάλειας, αφού το τάξις και ασφάλεια πάνε μαζί; Ο πράκτορας ή η εταιρεία δεν θα έπρεπε να είχαν εκεί κάποιο εκπρόσωπο;
Που είναι η υπευθυνότητα και ο επαγγελματισμός των βαθμοφόρων του πλοίου στη πρύμη που με στολή χωρίς διακριτικά και ενεργώντας σαν «προστάτες» νυχτερινού κακόφημου κέντρου, ενέργησαν και μετά αδιαφόρησαν; Γιατί αυτοί δεν ενημέρωσαν αμέσως την γέφυρα ώστε να σταματήσουν οι μηχανές και να αρχίσει η διάσωση; Δεν είχαν επικοινωνία; Αν όμως τα τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν, τότε υπήρχε ο φορητός πομποδέκτης που όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν μαζί τους. Μήπως φοβήθηκαν τις συνέπειες ή μήπως απλά φέρθηκαν απάνθρωπα και αδιαφόρησαν; Απαντήσεις σε αυτά θα μας δώσει ο καταγραφέας ταξιδίου, το Voyage data recorder (VDR) που όλα τα πλοία έχουν υποχρέωση να έχουν.
Που είναι ο έλεγχος του πλοίου από τον πλοίαρχο του? Καλά οι άνθρωποι του στον καταπέλτη, θέλω να πιστεύω, δεν του είπαν, αυτός δεν είχε εικόνα από τις κάμερες που έχουν τοποθετηθεί για αυτό τον σκοπό;
Που είναι η υπευθυνότητα, ο επαγγελματισμός και η ανθρωπιά του πλοιάρχου, που ενώ αρκετοί επιβάτες, όπως καταθέτουν, τον ενημέρωναν για το συμβάν, αυτός κώφευε;
Που είναι η ετοιμότητα του πλοίου για διάσωση ανθρώπου που έπεσε στη θάλασσα; Γιατί κανένας δεν έριξε κάποιο σωσίβιο; Μόνο μετά που έφυγε το πλοίο, πέταξαν από το παραπλεύρως ευρισκόμενο πλοίο, το ΕΛΥΡΟΣ, ένα κυκλικό σωσίβιο αλλά ήταν πολύ αργά.
Είναι ποινικά κολάσιμη πράξη η χειροδικία που είδαμε, είναι εγκληματική ενέργεια το σπρώξιμο ενός ανθρώπου στη θάλασσα και είναι επίσης εγκληματική ενέργεια η μη άμεση αναφορά του συμβάντος, στη γέφυρα για την έναρξη των διαδικασιών διάσωσης. Εγκληματική επίσης είναι και η αδιαφορία του πλοιάρχου για την μη κράτηση των μηχανών και τη συνέχιση του πλού του πλοίου μέχρι την Αίγινα. Δυστυχώς το πλοίο απέπλευσε με τις συνειδήσεις των υπευθύνων ήσυχες, αφού ίσως θεώρησαν τότε, πως κανείς τέτοια ώρα δεν θα είδε το περιστατικό.
Είναι ανεπίτρεπτο τις μέρες μας, να αποπλέει ένα πλοίο που ενεπλάκη σε κάποιο συμβάν που έγινε αντιληπτό από διπλανό πλοίο και που οι αρμόδιες αρχές ενημερώθηκαν από ενεργούς πολίτες, να δίδεται μετά από 44 λεπτά, από τον εισαγγελέα και το κεντρικό λιμενάρχη του Πειραιά, η εντολή επιστροφής του στο χώρο του ατυχήματος.
Για την υπόθεση αυτή, μόλις το πλοίο επέστρεψε, συνελήφθησαν τέσσερα άτομα (πλοίαρχος, ύπαρχος, λοστρόμος και αξιωματικός πρύμης) και η Εισαγγελία του Πειραιά άσκησε ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο κατά του μέλους του πληρώματος που έσπρωχνε τον 36χρονο. Για συνέργεια στην ανθρωποκτονία διώκονται άλλα δύο μέλη του πληρώματος, ενώ ο πλοίαρχος διώκεται για επικίνδυνη παρέμβαση στις θαλάσσιες συγκοινωνίες.
Η εταιρεία αμέσως αντικατέστησε τους συλληφθέντες και το πλοίο ξεκίνησε μετά για να εκτελέσει το προγραμματισμένο δρομολόγιο για το Ηράκλειο της Κρήτης.
Εύχομαι τα παθήματα αυτών και τα συμπεράσματα που θα προκύψουν από την διαδικασία αυτή να γίνουν μαθήματα για όλους μας.
Η εν γένει συμπεριφορά και αντίδραση, των 4 αυτών ναυτικών, σαν επί 41 έτη ναυτικός, με θλίβει και με εξοργίζει και πιστεύω ακράδαντα πως το ίδιο θα αισθάνονται και όλοι οι Έλληνες ναυτικοί.
Δυστυχώς το χαμόγελο του γελαστού από τον Άγιο Νικόλαο παιδιού, του Αντώνη Καρυώτη, δεν θα το ξαναδούμε.
Η ψυχή του ας αναπαυτεί εν ειρήνη και ο χαμός του ας γίνει αφορμή για βελτίωση της κοινωνίας μας και των διαδικασιών από/επιβιβάσεως που ισχύουν στα επιβατικά πλοία.
Το όλο περιστατικό πρέπει όλους μας να μας προβληματίσει. Πρωτίστως όμως πρέπει να προβληματίσει όλες τις ναυτιλιακές εταιρείες καθώς και τις διευθύνσεις προσωπικού τους σε ότι αφορά την πρόσληψη προσωπικού, την εκπαίδευση των πληρωμάτων και του ελέγχου εξασφάλισης των προβλεπομένων διαδικασιών.
Το Λιμενικό Σώμα θα πρέπει με τη σειρά του να προβληματιστεί και να λάβει μέτρα ώστε στο χώρο κάθε πλοίου που καταπλέει ή αποπλέει, να υπάρχει όργανο του για την τήρηση της τάξεως και της ασφάλειας. Ίσως αν υπήρχε, ο Ύπαρχος να απευθυνόταν σε αυτό και να μην χρειαζόταν να χειροδικήσει. Ίσως πάλι να διδόταν από αυτόν η εντολή να μείνει στο πλοίο αφού επιβιβάστηκε με ασφάλεια. Επίσης το Λιμενικό θα πρέπει να εκπονήσει νέες οδηγίες και να καθιερώσει αναθεωρημένα πλέον πρωτόκολλα από/επιβίβασης επιβατών.
Οι πολίτες γενικά, θα πρέπει να ξεφύγουν από την αδιαφορία που διακατέχει ένα μεγάλο ποσοστό της κοινωνίας μας και από την αντίληψη που γενικά επικρατεί, ότι αν απαιτήσουν την εφαρμογή του νόμου ή αναφέρουν ένα συμβάν στις αρχές, θα είναι εριστικοί ή καταδότες.
