Οι καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες αποτελούν θέμα που κάθε καλοκαίρι απασχολεί τους λουόμενους και τα μέσα ενημέρωσης. Υπάρχουν; Είναι επικίνδυνοι; Τι κάνουμε αν δούμε μπροστά μας ένα καρχαρία; Σε αυτό το άρθρο απαντάμε τεκμηριωμένα σε όλα.

Οι καρχαρίες πάντα εξίταραν τον άνθρωπο και του προκαλούσαν φόβο. Δεν είναι κάτι καινούριο αυτό. Η κουβέντα σχετικά με τους καρχαρίες έχει γίνει ακόμη πιο έντονη τελευταία, αφού οι επιθέσεις σε γειτονικές χώρες αλλά και η καταγραφή τους με κάμερες στις ελληνικές θάλασσες βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.

Όταν πλησιάζει και το καλοκαίρι, οι ερωτήσεις σχετικά με το αν οι καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες επιστρέφουν στην επικαιρότητα. Υπάρχουν; Είναι επικίνδυνοι; Πού εμφανίζονται; Τι να κάνω αν δω έναν καρχαρία μπροστά μου; Ερωτήσεις που «βασανίζουν» την ελληνική κοινωνία.

Η απάντηση είναι απλή: Ναι, υπάρχουν καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες και μάλιστα αρκετά είδη. Τα ελληνικά νερά είναι γνωστό ότι είναι πλούσια σε βιοποικιλότητα, και έχουν καρχαρίες τόσο μακριά όσο και κοντά στις ακτές. Από τον Παγασητικό και τον Σαρωνικό μέχρι το Ιόνιο και το Αιγαίο, οι καρχαρίες έρχονται κοντά για λόγους αναπαραγωγής και τροφής.

Η παραπληροφόρηση όμως κυριαρχεί. Η εκπαίδευση είναι ελλιπής, το κράτος δεν έχει οργανώσει καμία επίσημη στρατηγική ενημέρωσης, και η δημόσια εικόνα των καρχαριών επηρεάζεται κυρίως από ταινίες τρόμου. Η πραγματικότητα απέχει πολύ από το σενάριο του «Jaws».

Παρόλα αυτά κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει κάποιον γιατί φοβάται τους καρχαρίες. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι φοβούνται τα δελφίνια ή ακόμα και τα χταπόδια… Δικαίως μπορούμε να πούμε εμείς, αφού η θάλασσα όπως και να το κάνουμε δεν είναι και το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου.

Σύμφωνα με επιστημονικές ομάδες όπως το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας, δεν υπάρχει συστηματική απειλή από καρχαρίες στις Ελληνικές θάλασσες. Στην Ελλάδα, δεν έχει καταγραφεί καμία θανατηφόρα επίθεση τα τελευταία 42 χρόνια. Η τελευταία γνωστή θανατηφόρα επίθεση συνέβη το 1983 στην Κέρκυρα, όταν ένας λευκός καρχαρίας επιτέθηκε σε κολυμβητή που βρισκόταν σε βαθιά νερά.

Αντίθετα όμως, στις γειτονικές μας χώρες σημειώθηκαν πρόσφατα δύο συγκλονιστικές θανατηφόρες επιθέσεις: Μία στο Ισραήλ μόλις πριν λίγες ημέρες και μία στην Αίγυπτο, τον Ιούνιο του 2023, όταν καρχαρίας επιτέθηκε σε τουρίστα σε παραλία της Χουργκάντα. Παρόλα αυτά, οι χώρες αυτές παραμένουν τουριστικοί προορισμοί, χωρίς ορατές επιπτώσεις στον τουρισμό τους. Αυτό όμως έχει προκαλέσει έναν τεράστιο φόβο στην κοινή γνώμη, αφού και οι δύο καταγράφηκαν μπροστά σε ένα φακό ενός κινητού τηλεφώνου.

Η φοβία για τους καρχαρίες στις Ελληνικές θάλασσες είναι περισσότερο θέμα άγνοιας παρά κινδύνου, χωρίς επαναλαμβάνω να μπορούμε να κατηγορήσουμε κάποιον ο οποίος φοβάται τους καρχαρίες. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι περισσότερες καταγραφές γίνονται από πολίτες μέσω της πλατφόρμας citizen science. Οι καταγραφές εξετάζονται, διασταυρώνονται με διεθνείς ειδικούς και εμπλουτίζουν τις επιστημονικές βάσεις δεδομένων.

Μερικά από τα είδη που έχουν εντοπιστεί στα ελληνικά νερά περιλαμβάνουν τον μπλε καρχαρία, τον καρχαρία-αλεπού, και σε σπάνιες περιπτώσεις τον λευκό καρχαρία. Οι περισσότεροι αποφεύγουν τον άνθρωπο, και ακόμα και οι πιο δυναμικοί, όπως ο μάκο, σπάνια γίνονται επιθετικοί χωρίς πρόκληση.

Τι να κάνω αν δω έναν καρχαρία;

Το πιο σημαντικό είναι να μην πανικοβληθείτε. Απομακρυνθείτε ήρεμα από το νερό, χωρίς απότομες κινήσεις. Μην προσπαθήσετε να τον πλησιάσετε, να τον αγγίξετε ή να τον φωτογραφίσετε από πολύ κοντά. Οι καρχαρίες δεν επιτίθενται χωρίς λόγο, εκτός αν αισθανθούν ότι απειλούνται. Σε καμία περίπτωση μην παραμείνετε στο νερό. Ενημερώστε άμεσα τις τοπικές αρχές και αν είναι δυνατόν καταγράψτε τον με ασφάλεια.

Καρχαρίες στις Ελληνικές θάλασσες και τουρισμός: μια παρεξήγηση

Η Ελλάδα υποδέχεται πάνω από 30 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Η τουριστική ανάπτυξη δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τις αναφορές εμφάνισης καρχαριών, και δεν θα έπρεπε. Αντί λοιπόν να «θάβουμε» το θέμα, οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο να μπορεί να διαχειριστεί μια ενδεχόμενη συνάντηση με έναν καρχαρία. Άλλωστε, ακόμα και στην Κρήτη, την Κέρκυρα ή τη Χαλκιδική, όπου έχουν καταγραφεί εμφανίσεις, οι τοπικές κοινότητες τις αντιμετωπίζουν πλέον με ψυχραιμία. Θα πει κάποιος, ότι είναι αδύνατον το μεγαλύτερο ποσοστό να μπορέσει εκείνη την στιγμή να διαχειριστεί ψύχραιμα μια τέτοια κατάσταση, αλλά σίγουρα είναι καλύτερο να γνωρίζει κάποιος έστω 5 πράγματα από το να μην γνωρίζει τίποτα.

Οι καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες είναι ένδειξη υγιούς θαλάσσιου οικοσυστήματος. Είναι οι φύλακες της ισορροπίας των πληθυσμών στα ψάρια και, παρότι σαρκοφάγα, ο άνθρωπος δεν είναι στη διατροφή τους.

Q&A: 10 ερωτήσεις και απαντήσεις για τους καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες

1. Υπάρχουν καρχαρίες στην Ελλάδα;

Ναι, στα ελληνικά νερά έχουν καταγραφεί πάνω από 30 είδη καρχαριών. Ορισμένα ζουν μόνιμα, άλλα εμφανίζονται περιστασιακά.

2. Είναι επικίνδυνοι οι καρχαρίες στην Ελλάδα;

Οι περισσότεροι δεν είναι. Οι επιθέσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες και συνήθως προκαλούνται τυχαία ή από ενόχληση του ζώου.

3. Έχουν υπάρξει επιθέσεις στην Ελλάδα;

Η τελευταία θανατηφόρα επίθεση καταγράφηκε το 1983 στην Κέρκυρα. Έκτοτε, εδώ και 42 χρόνια δεν έχει σημειωθεί καμία επίθεση.

4. Έχουν σημειωθεί πρόσφατες επιθέσεις σε γειτονικές χώρες;

Ναι. Το 2023, στην Αίγυπτο τουρίστας έχασε τη ζωή του από επίθεση καρχαρία, ενώ τον Απρίλιο του 2025 στο Ισραήλ σημειώθηκε νέα θανατηφόρα επίθεση. Και στις δύο περιπτώσεις, το τουριστικό ενδιαφέρον στις χώρες δεν επηρεάστηκε, παρόλο που συγκλονίστηκε η κοινή γνώμη.

5. Τι πρέπει να κάνω αν δω καρχαρία μπροστά μου;

Να παραμείνεις ψύχραιμος/η. Απομακρύνσου ήρεμα από το νερό, χωρίς απότομες κινήσεις. Μην τον πλησιάσεις ή τον προκαλέσεις.

6. Πόσα είδη καρχαριών υπάρχουν στην Ελλάδα;

Έχουν καταγραφεί πάνω από 30 είδη, αλλά ο αριθμός μπορεί να αλλάζει με την κλιματική αλλαγή και τις μετακινήσεις ειδών στη Μεσόγειο.

7. Υπάρχουν λευκοί ή τίγρεις καρχαρίες στην Ελλάδα;

Λευκοί έχουν καταγραφεί σποραδικά (π.χ. Πρέβεζα 2019). Τίγρεις όχι ακόμα επίσημα, όμως έχουν εμφανιστεί στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, οπότε θεωρείται πολύ πιθανό στο μέλλον να εμφανιστούν και στις Ελληνικές θάλασσες.

8. Πώς μπορώ να αποφύγω συνάντηση με καρχαρία;

Απόφυγε να κολυμπάς μακριά από την ακτή, κοντά σε ψαρότοπους ή κατά τη δύση του ήλιου. Κολύμπα πάντα σε ομάδες.

9. Τρώγονται οι καρχαρίες;

Ναι, αλλά δεν συνιστάται. Πολλά είδη είναι υπό εξαφάνιση, ενώ το κρέας τους περιέχει βαρέα μέταλλα (υδράργυρο, κάδμιο).

10. Τι κάνει το κράτος για ενημέρωση και προστασία;

Ελάχιστα. Δεν υπάρχουν επίσημοι μηχανισμοί ενημέρωσης, και η προστασία βασίζεται κυρίως σε ιδιωτικές επιστημονικές πρωτοβουλίες και εθελοντισμό.