Με αφορμή την αναμενόμενη εδώ και 3 χρόνια έκθεση του Ευγενίδου Ιδρύματος για την «αναβάθμιση» της πολύπαθης ναυτικής εκπαίδευσης, αποφάσισα να αναλύσω τι συμβαίνει για πάνω από 30 χρόνια στη ναυτική εκπαίδευση και γιατί ακόμα και σήμερα παραμένει ο φτωχός συγγενής της εκπαίδευσης.
Σε πρώτη φάση, ας οριοθετήσουμε ότι η πρώτη απόπειρα για αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης, έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ιδρυθήκαν οι ΑΔΣΕΝ. Εισήχθησαν για πρώτη φορά μαθήματα, όπως μαθηματικά, ΣΑΕ, Η/Υ κλπ. Υπήρχε ένα υποτυπώδες πρόγραμμα σπουδών, ακολουθούσε το πρότυπο εξετάσεων των τότε ΤΕΙ. Δημιουργήθηκαν οι πρόοδοι, οι οποίοι σε πριμοδοτούσαν σε ένα ποσοστό για να περάσεις το μάθημα.
Η διοίκηση παρέμενε στο ίδιο καθεστώς, υπό την σκεπή του ΥΕΝ και των λιμενικών. Ακολούθως έγιναν κάποιες ενέργειες και με ΦΕΚ έγιναν ισότιμα με τα ΤΕΙ. Απείχαν όμως πάρα πολύ για να είναι ανώτατη εκπαίδευση, και έμειναν να εντάσσονται στην υπαρκτή τότε Ανώτερη εκπαίδευση, σαν μια ενδιάμεση βαθμίδα ανάμεσα στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Το 2006, έγινε άλλη μια απόπειρα για αναβάθμιση και με νέο ΦΕΚ συνεχίστηκε η ίδια ισοτιμία. Καμία όμως αναβάθμιση έτσι ώστε να προσεγγίζεις αυτό που λέμε πανεπιστήμιο.
Σήμερα πλέον προχωράμε σε μια νέα εποχή ξεκαθαρίσματος.
Τα ΤΕΙ δεν υπάρχουν πλέον αρά δεν υπάρχει και ανώτερη εκπαίδευση, υπάρχουν επίπεδα διαβάθμισης της εκπαίδευσης. Και οι ΑΕΝ (πλέον) έπρεπε να πάρουν μια βαθμίδα επιπέδου εκπαίδευσης. Σίγουρα δεν είναι πανεπιστήμια, αρά το ερώτημα είναι αν θα είναι επιπέδου 5 η 6.
Οι εμπλεκόμενοι παράγοντες στη ναυτιλία είναι αυτοί που καθορίζουν το τι θα γίνει. Κυρίως δε για να μιλάμε ανοικτά, ο εφοπλιστικός κόσμος, ο οποίος θέλει διακαώς αύξηση των ελληνικών πληρωμάτων, κυρίως Β και Α τάξης. Από πάντα υπήρχε το πρόβλημα της διαρροής, μιας και το ναυτικό επάγγελμα, ήταν και θα είναι ιδιαίτερα σκληρό και καμία αμοιβή δεν μπορεί να ισοσκελίσει τις ιδιαιτερότητες του ναυτικού επαγγέλματος. Η διαρροή λοιπόν τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αυξητική και τα δημοσιεύματα για εύρεση νέων αξιωματικών καριέρας αυξάνονται συνεχώς.
Είναι πιστεύω καθαρό σε όλους, ότι αν αναβαθμιστεί η ναυτική εκπαίδευση, αυτή η διαρροή θα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Οι σχολές χτίστηκαν πάντα με την λογική να μορφώνουν εργαζομένους της θάλασσας αλλά μόνο εκεί. Τα διπλώματα τους,σκοπίμως δεν έπρεπε στη ξηρά να έχουν το παραμικρό αντίκρισμα.
Αρά για να γίνουμε χρήσιμοι, πρέπει να έχουμε κατά νου, ότι ένας πλοίαρχος, απόφοιτος μιας πανεπιστημιακής σχολής, 4ετους φοιτήσεως, προσοντούχος κατά STCW αλλά και επαρκώς καταρτισμένος σε θέματα διοίκησης όπως άλλες αντίστοιχες σχολές που έχουν σαν θέμα την διοίκηση επιχειρήσεων, θα ήταν ικανός καταρχήν να εργάζεται σε ποντοπόρα πλοία αλλά επίσης θα ήταν εξίσου επαρκής με τον απόφοιτο πχ του ΟΠΑ τμήματος διοίκησης επιχειρήσεων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο πλοίαρχος αυτός, έχει επιλογή είτε να ταξιδεύει, είτε να γίνει στέλεχος διοίκησης επιχειρήσεων σε μια ναυτιλιακή εταιρεία (η οποιαδήποτε άλλη εταιρεία) είτε να συμμετέχει ισότιμα σε ένα διαγωνισμό ΑΣΕΠ. Σήμερα το πτυχίο της ΑΕΝ εντάσσεται (ΦΕΚ 232 – 17/12/2022) στο προσοντολόγιο του Δημοσίου ως τεχνολογικής εκπαίδευσης (ΤΕ). Το οποίο είναι μια κλίμακα πιο κάτω από αυτή της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΠΕ).
Εν κατακλείδι, σήμερα έχουμε αποφοίτους λυκείου εντάσσεται στο επίπεδο 4, απόφοιτος τεχνικής εκπαίδευσης (πχ ΔΙΕΚ κλπ.) στο επίπεδο 5 και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στο επίπεδο 6. Λαμβάνοντας ΠΜΣ αποκτάς επίπεδο 7.
Σήμερα η ΑΕΝ είναι αδιαβάθμητες και το ερώτημα που μπαίνει είναι σε ποια βαθμίδα θα ενταχτούν. Εύλογα οι σπουδαστές που είναι ήδη στις ΑΕΝ (και φυσικά όσοι ακολουθήσουν) αναφέρουν ότι δεν γίνεται να ενταχτούν στο επίπεδο 5, δηλαδή στο ίδιο επίπεδο με τα ΔΙΕΚ τα οποία εξάλλου είναι διετής φοίτησης.
Το ερώτημα όμως είναι μπορούν να ενταχτούν στο επίπεδο 6?
Αν πούμε έτσι ακρίτα ΝΑΙ, τότε αποκτούν ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους αποφοίτους των πανεπιστήμιων. Θα μπορούν να διεκδικήσουν ίδιες θέσεις σε πχ διαγωνισμούς ΑΣΕΠ με τον απόφοιτο του ΟΠΑ. Εκεί λοιπόν αρχίζουν και μπλέκουν τα πράγματα, μιας και οι ΑΕΝ σαφώς είναι άλλη υποδομής από ένα πανεπιστήμιο. Ερωτήματα που προκύπτουν, πόσους καθηγητές έδρας έχουν οι ΑΕΝ με διδακτορικό δίπλωμα? Πόσους άλλους με μεταπτυχιακά? Τα ιδρύματα αυτά κάνουν μεταπτυχιακά? Διαθέτουν τμήματα που έχουν σαν σκοπό την ερευνά? Έχουν δημοσιεύσεις σε περιοδικά που σχετίζονται με τον κλάδο τους? Συμμετέχουν σε παγκόσμιες λίστες κατάταξης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων? Για το τελευταίο, οι ΑΕΝ είναι εντελώς ανύπαρκτοι και δεν συμμετέχουν ούτε καν στην IAMU. Σημειωτέων ότι στην IAMU συμμετέχουν ακαδημίες η πανεπιστήμια όπως του Αζερμπαϊτζάν, της ΓΚΑΝΑΣ, της Βόρειας Κύπρου, του ΒΙΕΤΝΑΜ, ερώτημα λοιπόν μάλλον ρητορικό, οι ΑΕΝ σε ποια κατάσταση είναι υπαρκτές?
Για να συνοψίσω μέσα σε αυτό τον κυκεώνα που λέγεται ναυτική εκπαίδευση μια λύση θα ήταν να ενταχθεί η ναυτική εκπαίδευση στο υπουργείο παιδείας με 4ετη κύκλο σπουδών. Αυτό θα έλυνε το πρόβλημα μια δια παντός. Επειδή κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, τουλάχιστον επί του παρόντος, θα μπορούσε να βρεθεί μια φόρμουλα win win. Η ΑΕΝ Ασπροπύργου θα μπορούσε να γίνει ως έχει με αναβαθμισμένη πανεπιστημιακή υπόσταση, μια σχολή που θα χορηγούσε επίπεδο 6. Οι υπόλοιπες ΑΕΝ μπορούν να παραμείνουν ως έχει και αναγκαστικά θα ενταχτούν στο επίπεδο 5.
Ο μαθητής λυκείου έχει επιλογές να διαλέξει τι επίπεδο σπουδών επιθυμεί, η ακόμα καλύτερα, εφόσον τελειώσει μια ΑΕΝ επιπέδου 5, μπορεί να δίνει εξετάσεις να εισαχθεί στην ΑΕΝ ΑΣΠ/γου και να κάνει ένα χρόνο ακόμα έτσι ώστε να γίνει επιπέδου 6.Ακόμα και αυτές οι λύσεις όμως, φαίνεται ότι συναντάνε τρομερές δυσκολίες, όπως είπα πιο πάνω, η διαρροή θα παρουσίαζε αυξητική τάση αλλά όπως και να έχει η κινητήρια δύναμη της μεγαλύτερης εμπορικής ναυτιλίας πρέπει να σταματήσει να είναι αναλώσιμο υλικό. Έχουμε προχωρήσει σε ένα νέο αιώνα, συνεπώς ακόμα και τα πλοία χρειάζονται πλοιάρχους πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, οι οποίοι όμως δεν θα είναι όμηροι καμίας κατάστασης.
Ένας πλοίαρχος θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να σταματάει οπότε εκείνος πιστεύει ότι πρέπει να αποσυρθεί. Και τότε θα πρέπει να έχει στα χεριά του ένα πτυχίο για το οποίο έχει παλέψει να είναι ισότιμο με τους υπολοίπους επαγγελματίες της ξηράς. Αλώστε οι πλοίαρχοι έχουν αποδείξει την ικανότητα τους να ανταπεξέρχονται σε δύσκολες καταστάσεις, έχουν όμως επίσης δικαίωμα στη ζωή, να δημιουργήσουν οικογένεια και να έχουν επιλογές στη ζωή.
Ευχές κάποια στιγμή η μεγαλύτερη ναυτιλιακή δύναμη του κόσμου, να αποκτήσει τα στελέχη που τους αντιστοιχούν με δίκαιο τρόπο και βάρος για όλους, και τους πλοιοκτήτες, αλλά και για τα πληρώματα τους.
Μπερεδημας Δημήτριος
Πρόεδρος συλλόγου καθηγητών ναυτικών μαθημάτων
