Οι 6 κινήσεις ενός πλοίου αποτελούν βασικό στοιχείο της ναυσιπλοΐας και επηρεάζουν την ασφάλεια και τη συμπεριφορά του στη θάλασσα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν βρίσκονται σε ένα πλοίο, μπορεί να καταλαβαίνουν τα βασικά είδη κινήσεως ενός πλοίου, αν π.χ κουνάει δεξιά και αριστερά ή πάνω και κάτω, αλλά δεν αντιλαμβάνονται τι περισσότερες φορές τον ούτε τον λόγο που κουνιέται ένα πλοίο ούτε όμως και τι υπόλοιπες κινήσεις εκτός από τις βασικές.
Οι ναυτικοί από την άλλη αντιλαμβάνονται καλύτερα τον είδος της κίνησης ενός πλοίου και τον παράγοντα που την προκαλεί.
Οι περισσότερες από τις δυναμικές κινήσεις δεν μετριούνται στο πλοίο αλλά γίνονται αισθητές, και επειδή δημιουργούν σοβαρά προβλήματα γίνεται προσπάθεια να περιοριστούν.
Συνολικά στη θεώρηση των δυναμικών κινήσεων συναντώνται μια κίνηση μεταφοράς και μια κίνηση περιστροφής σε κάθε άξονα οι οποίες έχουν όλες άμεση σχέση με το θέμα των επιταχύνσεων και είναι:
1) HEAVE
Η κατακόρυφη (vertical) ή καθ’ ύψος ταλάντωση κατά τον άξονα «Ζ» (ανάδυση ή αποβύθιση, και βύθιση ή επιβύθιση, παράλληλες με την ίσαλο, η οποία ονομάζεται και ταλάντωση εμβάπτισης ή ανύψωσης), η οποία γίνεται αισθητή σε θαλασσοταραχή.
Έχει μεγαλύτερη σημασία από τις άλλες γιατί συνδέεται περισσότερο στην κατακόρυφη επιτάχυνση. Αυξάνει τις δυνάμεις σύνθλιψης και τάσης (compression και tension forces) δημιουργώντας ζημιές (π.χ. στα περιστρεφόμενα κλειδιά κ.λπ.). Γίνεται προσπάθεια με τους κατάλληλους χειρισμούς να περιορισθεί. (Μερικοί την Heave τη λένε Sinkage που είναι λάθος).
2) YAW
Η στροφική ταλάντωση κατά τον άξονα «Ζ», (ανέμισμα πλώρης, yaw, όταν το πλοίο ταξιδεύει σε κυματισμό ή ρεύμα, κάτι σαν τις παρατιμονιές, παρασκιρτήματα, το swing ή το sheer όταν το πλοίο βρίσκεται αγκυροβολημένο) η οποία γίνεται αντιληπτή παρατηρώντας την πλώρη.
Την ταλάντωση yaw δεν συνηθίζεται να τη μετράει κανείς στο πλοίο αλλά αν χρειαστεί μπορεί να μετρηθεί σε μοίρες. Αυτό μπορεί να γίνει για να περιορισθεί σε κακοκαιρία με αλλαγή πορείας ή να ρυθμισθεί ο αυτόματος πιλότος. Με μέση τιμονιά και διατοιχισμό εμφανίζεται συχνά πλανάρισμα του πλοίου προς τα δεξιά λόγω της δύναμης που ασκείται στο πηδάλιο.
3) SWAY (εγκάρσια ταλάντωση)
Η εγκάρσια (Transverse) ταλάντωση κατά τον άξονα «Υ». Αυτή η κίνηση-μετατόπιση του πλοίου κατά το εγκάρσιο, όπως το πλοίο πέφτει από την άλλη πλευρά του κύματος που έρχεται από το εγκάρσιο, δεν μετριέται αλλά είναι γνωστό πως και αυτή συμβάλλει στις επιταχύνσεις όπως και στην εκτίναξη του πλοίου δεξιά ή αριστερά από την πορεία (DR Track) που έχει χαραχθεί αφού συμπεριλαμβάνεται σ’ αυτό που ονομάζεται αίσθηση ναυσιπλοΐας (Navigational sense) ή αλλιώς “Current” (Ρεύμα) το οποίο γίνεται εμφανές μετράμε δύο στιγμάτων.
Όλοι οι παράγοντες που συμπεριλαμβάνει το “Current” είναι τα ωκεάνια ρεύματα ή/και παλιρροϊκά ρεύματα ή/και ποταμίσια, το άγνωστο σφάλμα πυξίδας, το σφάλμα στη ρύθμιση της μηχανής, η τριβή στα ύφαλα, η ασυνήθιστη διαγωγή, πρόβλημα στην προπέλα, η κακή καθοδήγηση (Inaccurate steering), ο αέρας κ.α.
4) PITCH (προνευστασμός)
Η στροφική ταλάντωση κατά τον άξονα «Υ», (προνευστασμός, πρόνευση, σκυμπαντέβασμα), η οποία γίνεται αμέσως αντιληπτή και γίνεται προσπάθεια να αποφευχθεί γιατί συμβάλλει άμεσα στη διαμήκη και κατακόρυφη επιτάχυνση, στις δυνάμεις επιτάχυνσης που δημιουργούν ζημιές, όπως και ο διατοιχισμός αλλά κατά το διάμηκες και με μικρότερη ένταση. Επηρεάζει το άνοιγμα και το κλείσιμο των καλυμμάτων των κυτών κ.λπ.
Μετριέται με ένα ευαίσθητο κλισιόμετρο σε μοίρες τοποθετημένο κατά το διάμηκες και αν χρειαστεί μετριέται με χρονόμετρο η περίοδός της.
5) SURGE (διαμήκης Longitudinal ταλάντωση)
Η διαμήκης (Longitudinal) ταλάντωση κατά τον άξονα Χ. Αυτή η επιβράδυνση και επιτάχυνση του πλοίου προς τα πρόσω και προς τα πρύμα όπως το πλοίο μπρουμούτιζει περνώντας πάνω από τα μεγάλα κύματα που έρχονται δευτερόπρυμα, δεν μετριέται αλλά είναι γνωστό πως συμβάλλει και αυτή στις επιταχύνσεις και στη φαινόμενη ολίσθηση (Sapp) μεταξύ δύο στιγμάτων (π.χ. στιγμάτων μεσημβρίας μαζί με τους άλλους παράγοντες που αναφέρθηκαν ότι συμπεριλαμβάνει το “Current”).
(1. Sapp = [(E-Dapp):E] x 100%. E = μίλια μηχανής που υπολογίζονται με τις Στροφές και το Βήμα της έλικας, Dapp = Απόσταση σε μίλια που μέτρησε η γέφυρα στο ίδιο χρονικό διάστημα).
6) ROLL (διατοιχισμός)
Η στροφική ταλάντωση κατά τον άξονα «Χ» (διατοιχισμός, διατοιχιστή, μπότζι, κούνημα), η οποία γίνεται αμέσως αντιληπτή πιο αισθητά από όλες τις άλλες ταλαντώσεις. Είναι η πιο σπουδαία και επιβλαβής διότι το βύθισμα του πλοίου, τα φορτία, τα ανοίγματα και τα κλείσιμο των κυτών, συμβάλλει στις επιταχύνσεις κυρίως στην εγκάρσια επιτάχυνση, δημιουργεί την racking force που κάνει ζημιά στο ίδιο το σκάφος, όπως επίσης επηρεάζει την compression force (Lifting force) και tension force, κάνει ζημιές στα περιστρεφόμενα κλειδιά κ.λπ.
Μετριέται σε δευτερόλεπτα η περίοδός της (μια πλήρη ταλάντωση) και σε μοίρες με το κλισιόμετρο (Heel). Πάντα γίνεται προσπάθεια να περιοριστούν το μπότζι και να αποφευχθεί ο συγχρονισμός (Synchronism), όπου η περίοδος ενός απλού διατοιχισμού είναι το μισό της περιόδου του κύματος, και να μη βρίσκεται η θάλασσα στην πλευρά του πλοίου (Beam seas).
Εμφάνιση όλων των κινήσεων ταυτόχρονα
Σε κατάσταση κυματισμού και επειδή το πλοίο συνήθως έχει κάποια μικρή κλίση και διαγωγή σπάνια ή ποτέ μία από τις κινήσεις αυτές δεν εμφανίζεται μόνη. Έτσι εν πλω σε θαλασσοταραχή με μεγάλο κυματισμό πραγματοποιούνται συγχρόνως και οι έξι ελευθερίες των ταλαντώσεων στο λιγότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Επίσης το πλοίο δεν είναι δυνατό να μην υπάρχουν ταυτόχρονα και οι κινήσεις των κυμάτων. Όταν οι παραπάνω κινήσεις περιοριστούν η σύνθεση όλων των δυνάμεων καταλήγει να είναι η αιτία της κακοκαιρίας, που χαρακτηρίζει με την έκφραση «το πλοίο κλυδωνίζεται» ή όπως λέμε «θαλασσοδέρνεται» (Labouring).
Ευστάθεια: Η κάθε μια από τις έξι κινήσεις, ελέγχεται από την αντίστοιχη ευστάθεια.
1. Roll: Εγκάρσια ευστάθεια (Transverse stability).
2. Pitch: Διαμήκης ευστάθεια (Longitudinal stability).
3. Yaw: Ευστάθεια κατεύθυνσης (Directional stability).
4. Heave: Ευστάθεια εμβάπτισης (Positional motion stability).
5. Surge: Ευστάθεια κίνησης πλώρα-πρύμα (Stability in motion ahead and astern).
6. Sway: Ευστάθεια πλευρικής κίνησης (Lateral motion stability).
Συμπέρασμα
Το πλοίο σε κυματισμό κάνει διάφορες δυναμικές κινήσεις, αλλά ένα πλοίο κάνει και ορισμένες από αυτές τις κινήσεις και όταν είναι δεμένο στο ντόκο (στατικές κινήσεις), π.χ. από το βάρος του φορτίου ή από κάποια μικρή αποθαλασσία.
Οι δυναμικές κινήσεις του πλοίου που συμβαίνουν σε μια θαλασσοταραχή έχουν μεγαλύτερη σημασία και παρουσιάζουν ενδιαφέρον διότι δημιουργούν διάφορες καταστάσεις. Η μελέτη όμως αυτών των κινήσεων αποτελεί ένα εξαιρετικά δύσκολο πρόβλημα, οπότε για να μελετηθούν οι κινήσεις θα πρέπει να γίνουν μερικές επιβοηθητικές απλουστεύσεις και υποθέσεις και να προσεγγισθεί το πρόβλημα προοδευτικά και μεθοδικά.
Βλέπουμε λοιπόν ότι μπορεί πολλοί από αυτούς τους όρους των κινήσεων να μοιάζουν άγνωστοι ακόμη και για τους ναυτικούς, αλλά είναι σίγουρο ότι όλοι όσοι ταξιδεύουν τους συναντούν και τους αντιμετωπίζουν καθημερινά στο πλοίο.
Δείτε βίντεο εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=5yRKj-At5ps
