Πόσα μποφόρ και μέχρι τι ύψος κύματος αντέχει ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο; Είναι μια απορία που την έχουν πολλοί άνθρωποι, αφού όλοι κάποτε έχουν ρωτήσει έναν ναυτικό «μέχρι πόσα μποφόρ ταξιδεύετε» ή «αντέχει το πλοίο κακοκαιρία με 12 μποφόρ και κύματα 12 μέτρων;».
Είναι μια απορία που την έχουν πολλοί άνθρωποι. Πόσοι άλλωστε δεν έχουν ρωτήσει έναν ναυτικό που ταξιδεύει σε ποντοπόρα πλοία «εσείς έχετε απαγορευτικό εκεί; Μέχρι πόσα μποφόρ ταξιδεύετε»; «Αν πιάσει κακοκαιρία με 12 μποφόρ και κύματα 12 μέτρων, αντέχει το πλοίο»;
Υπάρχει τελικά κάποια απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα; Και ναι και όχι. Και εξηγώ.
Τις περισσότερες φορές ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο μπορεί να ανταπεξέλθει σε μια σφοδρή κακοκαιρία, σε πολλά μποφόρ και σε τεράστια κύματα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κινδυνεύει.
Ένα μεγάλο τάνκερ ή ένα κοντέινερ είναι χτισμένα για να πλέουν σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, όμως το πώς θα συμπεριφερθεί ένα πλοίο σε μια τέτοια ακραία κακοκαιρία εξαρτάται από πολλά: Το φορτίο που μεταφέρει, το πώς είναι ασφαλισμένο αυτό το φορτίο (εάν πρόκειται για ένα πλοίο μεταφοράς κοντέινερ), για το τι ελεύθερες επιφάνειες υπάρχουν μέσα στις δεξαμενές του (εάν πρόκειται για ένα δεξαμενόπλοιο), ο καιρός, η ηλικία και η κατάσταση του πλοίου και φυσικά το πλήρωμα του. Ο ανθρώπινος παράγοντας δηλαδή.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένα πλοίο κατασκευάζεται για να αντέχει θεωρητικά έως και 14-15 μέτρα κύμα. Ακούγεται ακραίο και φυσικά είναι. Και επαναλαμβάνω. Αυτό είναι στην θεωρία. Μην το ξεχνάτε.
Επιγραμματικά και σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι ισχύουν τα κάτωθι:
Αντοχές ανά τύπο πλοίου (γενικά):
-Τάνκερ (VLCC): 12 ή και περισσότερα μποφόρ με κύματα 10–12 μέτρα. Αν είναι φορτωμένο μπορεί να ταξιδέψει καλύτερα στον καιρό χρειάζεται όμως απαραίτητα η μείωση ταχύτητας και φυσικά η ενδεδειγμένη πορεία σε σχέση με τη διεύθυνση των κινημάτων. Θεωρητικά θα μπορούσε να ταξιδέψει μέχρι και 14-15 μέτρα κύμα, χωρίς φυσικά να λέω ότι ενδείκνυται, το αντίθετο μάλιστα, τέτοιες καταστάσεις θα πρέπει να αποφεύγονται πάντα.
Containership: Αντέχει και αυτό στις ίδιες συνθήκες με ένα τάνκερ, αν και δεν θα έλεγα ότι ενδείκνυται να ταξιδέψει σε περισσότερα από 10-12 μποφόρ και σε κύματα μεγαλύτερα των 12 μέτρων αφού είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε πλευρικούς ανέμους και στους έντονους διατοιχισμούς. Αν δεν είναι σωστά ασφαλισμένα τα κοντέινερ μπορεί απασφαλιστούν και να πέσουν στη θάλασσα προκαλώντας ζημιά και στο ίδιο το πλοίο, με καταστροφικά αποτελέσματα.
Bulk carrier: Σταθερά και στιβαρά πλοία όταν είναι φορτωμένα, τα οποία μπορούν να πλεύσουν σε σφοδρές κακοκαιρίες, έχοντας πάντα τον κίνδυνο της μετατόπισης του φορτίου όμως. Είναι ευάλωτα πλοία όσο αναφορά τα καπάκια των αμπαριών από τα κύματα που μπαίνουν στο κατάστρωμα. Θέλει προσοχή στα 8+ μέτρα.
Σε γενικές γραμμές οι αντοχές υπάρχουν, αλλά δεν υπάρχει κανένα πλοίο το οποίο είναι άτρωτο και αβύθιστο. Παραδείγματα πολλά. Η εμπειρία του πλοιάρχου και το πώς θα χειριστεί την κατάσταση μετράνε πολλές περισσότερο από τα χαρτιά και τη θεωρία.
Ευστάθεια, παραμετρικό κύλισμα και broaching
Χωρίς να θέλω να μπω σε περισσότερο εξιδανικευμένες γνώσεις θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η ευστάθεια ενός πλοίου και ιδιαίτερα η δυναμική ευστάθεια, δεν είναι απλό πράγμα.
Αν έχεις φορτίο το οποίο εκτείνεται πολλά μέτρα από από το κατάστρωμα (όπως σε κοντέινερ πλοία), η κλίση έρχεται εύκολα και πιο βίαια. Αντίθετα, ένα φορτωμένο τάνκερ έχει χαμηλό κέντρο βάρους και επανέρχεται πιο αργά αλλά πιο σίγουρα.
Υπάρχουν όμως και φαινόμενα που δεν τα προβλέπεις εύκολα, όπως το παραμετρικό κύλισμα ή το broaching. Όλα αυτά σχετίζονται με το σχήμα της γάστρας, την περίοδο κύματος, την ταχύτητα, το μετακεντρικό ύψος κτλ. Οι κανονισμοί τα λαμβάνουν υπόψη, αλλά κανένας κανονισμός και κανένας μαθηματικός υπολογισμός δεν μπορεί να καλύψει το απρόοπτο.
Υπάρχουν πολλά απρόοπτα αλλά ένα από τα πιο απλά που μπορεί να συμβούν είναι μια ενδεχόμενη βλάβη στην κύρια μηχανή, στο πηδάλιο και στα βοηθητικά μηχανήματα. Ο Α μηχανικός φροντίζει να λειτουργούν όλα στην εντέλεια. Ένα λάθος μπορεί και να αποβεί μοιραίο την στιγμή εκείνη.
Πώς χειρίζεται ο πλοίαρχος μια κακοκαιρία:
1.Μειώνει ταχύτητα για να μην χτυπάει το πλοίο βίαια στα κύματα.
2.Αλλάζει πορεία για να παίρνει το κύμα υπό γωνία, όχι κάθετα ή από πλάι.
3.Μπορεί και να σταματήσει
Μακριά από την κακοκαιρία και να περιμένει να περάσει ή και να αλλάξει εντελώς πορεία και να απομακρυνθεί από αυτήν.
3.Αν χρειαστεί, πάει σε κάποιο όρμο ή λιμάνι – αν υπάρχει χρόνος (σπάνιο για τα εμπορικά πλοία.
Οι εταιρείες και ναυλωτές θα πρέπει να είναι ενήμεροι, αλλά την τελική απόφαση την έχει ο πλοίαρχος. Αυτός είναι που για την ασφάλεια του πλοίου, του πληρώματος και του φορτίου μπορεί να αλλάξει πορεία και να απομακρυνθεί από την κακοκαιρία ή να σταματήσει μακριά από αυτήν ή να μειώσει ή ν αυξήσει ταχύτητα.
Καταλήγοντας
Τα μεγάλα καράβια φτιάχνονται για να αντέχουν, αλλά δεν είναι άτρωτα. Η σωστή πορεία, η σωστή απόφαση, η σωστή φόρτωση και προετοιμασία σώζουν ζωές.
Δεν είναι ντροπή ένας πλοίαρχος να περιμένει τον καιρό να περάσει. Είναι ναυτοσύνη, είναι γνώση, είναι εμπειρία, είναι ψυχραιμία, είναι το αίσθημα της ευθύνης που έχει.
Ζούμε στο 2025 και έχουμε τις πιο σύγχρονες προγνώσεις στα χέρια μας. Παρόλο που και αυτές πολλές φορές μπορεί να λένε για 10 μέτρα κύμα και εν τελεί να έχει 12. Είναι κάτι που ένας καπετάνιος θα πρέπει να το λάβει υπόψην του. Είναι διαφορετικό να λέει 8 μέτρα και να έχει 19 και είναι διαφορετικό να λέει 10 και να έχει 12…
Δεν θα πρέπει να παίζουμε ποτέ με τα όρια, γιατί αυτά τα όρια ούτε σαφή είναι ούτε εγγυάται κάποιος για αυτά.
Οπότε θα κλείσω λέγοντας ότι ο καλός ο καπετάνιος είναι αυτός που (εάν είναι βέβαια δυνατόν) αποφεύγει την φουρτούνα (την σφοδρή μιλάμε πάντα), παραφράζοντας το γνωστό ρητό.
