Ποιος είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος πλοίου; Το ερώτημα φαίνεται απλό, όμως η απάντηση απαιτεί να ζυγίσουμε πιθανότητες και συνέπειες σε πραγματικές συνθήκες.
Καταρχάς να πούμε ότι όλα τα πλοία είναι δυνητικά επικίνδυνα. Δεν υπάρχει κάποιο πλοίο στο οποίο μπορούμε να εφησυχάσουμε. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιοι τύποι πλοίων που για διάφορους λόγους είναι περισσότερο επικίνδυνα από κάποιους άλλους.
Αν λάβουμε υπόψη όλες τις παραμέτρους υπόψη μας όπως η θαλάσσια ρύπανση, η ευφλεκτικότητα και η τοξικότητα του φορτίου, την πίεση των επιθεωρήσεων, την πολυπλοκότητα των λειτουργιών, την ευστάθεια, αλλά και τον ανθρώπινο παράγοντα, ο πιο επικίνδυνος τύπος εμπορικού πλοίου δεν είναι ένα δεξαμενόπλοιο μεταφοράς αργού πετρελαίου, όπως ίσως θα περίμενε κανείς.
Η μεγαλύτερη επιχειρησιακή επικινδυνότητα σήμερα εντοπίζεται στα χημικά δεξαμενόπλοια, και ειδικότερα στα parcel chemical tankers που μεταφέρουν πολλαπλά φορτία διαφορετικής χημικής σύστασης ταυτόχρονα.
Ο λόγος είναι ότι εδώ συνδυάζονται πολλοί παράγοντες υψηλού κινδύνου και ρίσκου. Το φορτίο δεν είναι απλά εύφλεκτο, αλλά μπορεί να είναι ταυτόχρονα τοξικό, διαβρωτικό, αντιδραστικό με το νερό, με τον αέρα, με άλλα χημικά ή και με το υλικό των δεξαμενών.
Ο χειρισμός του φορτίου αυτού απαιτεί απόλυτη ακρίβεια και ειδική μεταχείριση: θερμοκρασίες, πιέσεις, flash point, compatibility matrix. Στα περισσότερα chemical tankers δεν υπάρχει μία τυποποιημένη διαδικασία που απλά επαναλαμβάνεται.
Εκεί κάθε ταξίδι είναι διαφορετικό. Κάθε φορτίο έχει δικά του χαρακτηριστικά, δική του μεθοδολογία φόρτωσης, θέρμανσης, ξεφόρτωσης και, κυρίως, δική του διαδικασία καθαρισμού. Το λάθος δεν συγχωρείται, γιατί μπορεί να οδηγήσει είτε σε έκρηξη, είτε σε τοξική διαρροή, είτε σε ανεξέλεγκτη χημική αντίδραση, θερμική έκρηξη ή σχηματισμό αερίων.
Από την άλλη, η πίεση των επιθεωρήσεων είναι ασφυκτική. OCIMF, CDI, SIRE 2.0, παραγωγοί χημικών, terminals, PSC, εταιρικά audits, κάθε άφιξη του πλοίου στο λιμάνι συνοδεύεται από υψηλό φόρτο εργασίας, άλλο documentation, άλλες απαιτήσεις. Η συνεχής φορτοεκφόρτωση πολλών και διαφορετικών φορτίων επηρεάζει και την ευστάθεια, όπου η διαχείριση των ελεύθερων επιφανειών, των bending moments και των shearing forces, είναι πολύ πιο κρίσιμη απ’ ό,τι σε ένα crude carrier που μπορεί να μεταφέρει 1 ή 2 διαφορετικές παρτίδες.
Και για να μην υπάρξει παρερμηνεία. Αυτού του είδους τα προβλήματα δεν τα συναντάει μόνο ένα δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών αλλά και ένα δεξαμενόπλοιο αργού πετρελαίου. Εξετάζουμε όμως τη συχνότητα και σε ποιον βαθμό συμβαίνει αυτό.
Σε επίπεδο περιβαλλοντικού ρίσκου τώρα, όπως είναι λογικό, τα crude oil tankers μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή, λόγω όγκου και φύσης του φορτίου. Αν γίνει λάθος εκεί, μιλάμε για περιβαλλοντικό έγκλημα με συνέπειες που θα υπάρχουν για πολλές δεκαετίες.
Όμως η πιθανότητα να συμβεί είναι μικρότερη σε σχέση με ένα chemical tanker, γιατί τα crude tankers έχουν πολύ πιο τυποποιημένες διαδικασίες και μικρότερο περιθώριο ανθρώπινου λάθους. Στο chemical, η πολυπλοκότητα των φορτίων και των φορτοεκφορτώσεων ανεβάζει την πιθανότητα του να συμβεί κάτι. Και ο συνδυασμός «υψηλό ρίσκο συνεπειών + υψηλή πιθανότητα λάθους» είναι αυτός που τελικά καθορίζει τον μεγαλύτερο συνολικό κίνδυνο.
Πιο επικίνδυνος τύπος πλοίου δεν σημαίνει και περισσότερα ατυχήματα
Αν το δούμε ψυχρά επιχειρησιακά, τα chemical tankers είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος εμπορικού πλοίου. Αν το δούμε από την πλευρά των συνεπειών για τη θάλασσα και τα οικοσυστήματα, τότε μια καταστροφή σε VLCC crude oil tanker μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστη καταστροφή.
Άρα η απάντηση εξαρτάται από το πώς ορίζουμε τον κίνδυνο: ως πιθανότητα ή ως μέγεθος καταστροφής. Το πραγματικό ρίσκο όμως εμφανίζεται εκεί όπου αυτοί οι δύο παράγοντες συναντιούνται: Ανθρώπινο λάθος και επικινδυνότητα του φορτίου.
Η αλήθεια είναι όμως ότι στην εποχή που διανύουμε, βλέπουμε ελάχιστα ατυχήματα να συμβαίνουν σε δεξαμενόπλοια σε σχέση με π.χ. τα πλοία μεταφοράς κοντέινερ, για τα οποία διαβάζουμε σχεδόν καθημερινά για ατυχήματα, απώλειες ανθρώπινων ζωών και ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Το ότι ένα πλοίο είναι πιο επικίνδυνο από κάποιο άλλο δεν σημαίνει ότι θα συμβούν απαραίτητα περισσότερα ατυχήματα στον λιγότερο επικίνδυνο τύπο πλοίου. Αυτό έχει να κάνει άλλωστε και με άλλους παράγοντες όπως τις επιθεωρήσεις που πιέζουν γενικά το σύστημα, την εκπαίδευση του πληρώματος, τις πολιτικές της εκάστοτε εταιρείας, την ηλικία του πλοίου και τη συντήρηση που έχει υποστεί.
Το μείζον θέμα είναι να βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ χαρτούρας και παραδοσιακής ναυτοσύνης ώστε να μειωθούν τα ατυχήματα στο ελάχιστο. Να γίνουν τα πλοία πιο ασφαλή και ανθρώπινα.
